Làm Thế Nào Để Đảm Bảo An Toàn Khi Vận Hành Lò Hơi? – Kinh Nghiệm Từ Chuyên Gia

Trong hơn một thập kỷ làm việc với lò hơi công nghiệp, tôi đã chứng kiến không ít những sự cố đáng tiếc, từ nhỏ như rò rỉ nhẹ cho đến những sự cố lớn gây thiệt hại về người và tài sản. Qua đó, tôi rút ra một chân lý: An toàn lò hơi không phải là may rủi, mà là kết quả của một quy trình vận hành nghiêm ngặt, có hệ thống. Bài viết này sẽ không chỉ liệt kê lý thuyết, mà sẽ chia sẻ với bạn một quy trình an toàn toàn diện, từ A đến Z, dựa trên những kinh nghiệm “xương máu” thực tế.

Trước Khi Vận Hành: Công Tác Chuẩn Bị – Nền Tảng Của Mọi Sự An Toàn

Đây là bước nhiều người hay làm qua loa, nhưng nó lại quyết định 50% sự an toàn của cả ca vận hành.

• Kiểm tra kỹ thuật bên ngoài:
  • Mặt kính thủy (Water Gage Glass): Phải sạch sẽ, không nứt vỡ, van trên và van dưới hoạt động bình thường. Đây là “đôi mắt” để bạn quan sát mực nước trong lò.
  • Các van an toàn (Safety Valves): Kiểm tra xem có bị kẹt, có bị khóa hay xiết chặt không? Van an toàn là “lá chắn” cuối cùng ngăn ngừa nổ lò.
  • Hệ thống cấp nước: Kiểm tra bơm cấp nước chính và dự phòng, các van trên đường ống.
  • Hệ thống đốt và nhiên liệu: Kiểm tra rò rỉ dầu/gas, vòi đốt có sạch sẽ không.
• Kiểm tra hệ thống điều khiển và bảo vệ:
  • Kiểm tra bộ bảo vệ mực nước thấp (Low Water Cut-off): Đây là thiết bị an toàn quan trọng bậc nhất. Hàng tuần, bạn phải xả thử để kiểm tra chức năng tự động ngừng đốt khi mực nước giảm xuống mức nguy hiểm.
  • Kiểm tra các rơ-le áp suất, nhiệt độ: Đảm bảo chúng hoạt động ở các ngưỡng đã được cài đặt.

Trong Khi Vận Hành: Giám Sát & Cảnh Giác – Không Được Lơ Là Một Giây

Khi lò đã hoạt động, người vận hành phải như một người lính gác.

• Duy trì mực nước ổn định: Mực nước phải nằm trong khoảng 1/2 đến 2/3 chiều cao mặt kính thủy. Tuyệt đối không để mực nước quá thấp (gây cháy nổ ống lò) hoặc quá cao (gây ẩm hơi, quá tải hệ thống).
• Theo dõi áp suất và nhiệt độ: So sánh các giá trị này với giới hạn cho phép trong sổ tay vận hành. Mọi biến động bất thường đều là tín hiệu cảnh báo.
• Quan sát ngọn lửa và khói thải: Ngọn lửa phải ổn định, màu sắc đặc trưng (vàng rơm với dầu, xanh lam với gas). Khói thải không được đen (thừa nhiên liệu) hoặc trắng quá mức (có thể rò hơi nước).
• Xả đáy (Blowdown) đúng quy trình:
  • Xả đáy bề mặt (Surface Blowdown): Để loại bỏ các chất rắn lơ lửng, nên thực hiện liên tục.
  • Xả đáy đáy lò (Bottom Blowdown): Để loại bỏ bùn cặn, thực hiện định kỳ nhưng phải cực kỳ cẩn thận. Khi xả, không được rời mắt khỏi mặt kính thủy để tránh mực nước tụt quá nhanh. Kinh nghiệm: Luôn xả từng đợt ngắn, không xả một lần hết cỡ.

Xử Lý Sự Cố: Bình Tĩnh & Đúng Quy Trình Khi Khẩn Cấp

Dù có phòng ngừa kỹ đến đâu, sự cố vẫn có thể xảy ra. Hãy ghi nhớ các tình huống sau:

• Mất nước đột ngột (Low Water Condition):
  • Dấu hiệu: Mực nước trong kính thủy biến mất.
  • Hành động ngay lập tức: TẮT BUỒNG ĐỐT ngay lập tức. Tuyệt đối không cấp nước bổ sung vào lò vì sự chênh lệch nhiệt độ đột ngột sẽ gây nổ. Hãy để lò nguội tự nhiên, sau đó mới tìm nguyên nhân và xử lý.
• Áp suất tăng vọt vượt ngưỡng:
  • Dấu hiệu: Đồng hồ áp suất vượt quá mức cho phép, van an toàn không hoạt động.
  • Hành động: Ngừng đốt, giảm tải hơi, kiểm tra xem van an toàn có bị kẹt không. Nếu an toàn, có thể xả tay van an toàn để giảm áp (nhưng phải hết sức thận trọng).
• Cháy nổ buồng đốt (Furnace Explosion):
  • Nguyên nhân chính: Tích tụ nhiên liệu trong buồng đốt trước khi đánh lửa.
  • Phòng ngừa: Luôn thông gió Purge buồng đốt đủ thời gian trước mỗi lần đốt lò để đuổi hết nhiên liệu tồn đọng.

Văn Hóa An Toàn & Bảo Trì Định Kỳ – Yếu Tố Then Chốt

Con người là yếu tố quyết định sau cùng.

• Đào tạo và cấp chứng chỉ: Người vận hành phải được đào tạo bài bản, hiểu rõ nguyên lý và các nguy cơ.
• Lập quy trình vận hành chuẩn (SOP): Mọi thao tác từ kiểm tra, vận hành đến xử lý sự cố đều phải được văn bản hóa và tuân thủ.
• Bảo trì dự phòng (Preventive Maintenance): Lập kế hoạch bảo trì định kỳ cho tất cả thiết bị: vệ sinh lò, kiểm tra độ dày ống, hiệu chuẩn thiết bị đo, thử nghiệm van an toàn. Đừng đợi đến khi hỏng mới sửa.

Kết luận: An toàn vận hành lò hơi là một hành trình liên tục, không có điểm dừng. Nó được xây dựng dựa trên sự tỉ mỉ trong kiểm tra, kỷ luật trong vận hành, bình tĩnh trong xử lý sự cố và một nền văn hóa an toàn thấm nhuần trong từng thành viên. Hãy coi mỗi lò hơi như một “người bạn” đầy tiềm năng nhưng cũng ẩn chứa sức mạnh khủng khiếp, và nhiệm vụ của chúng ta là thấu hiểu và kiểm soát nó.